Związki tlenu z wodorem cz. 5
Zobaczymy później, że wiele ciał, rozpuszczając się w wodzie i w niektórych innych cieczach, doświadcza pewnych swoistych zmian chemicznych, bardzo głęboko sięgających. Ta okoliczność przemawia szczególniej za tern, że rozpuszczaniu nie zawsze możemy przypisywać znaczenie zjawiska wyłącznie fizycznego.
Stosunek między ilością rozpuszczającej się materii stałej a rozpuszczalnika zależy także w większej części wypadków od temperatury. Ilość ciała stałego, rozpuszczalną w 100 cz. na wagę wody, nazywamy współczynnikiem rozpuszczalności. Dla znacznej liczby ciał stałych współczynnik rozpuszczalności wzrasta razem z podwyższaniem się temperatury. Tak np. 100 cz. wody w 0 C. rozpuszcza 13,3 cz. saletry zwyczajnej (azotanu potasu) w 50 – 80 cz. a w 100 – 247 cz. Rzadziej spotykamy ciała, których współczynnik rozpuszczalności nic zależy od temp. i do takich należy sól kuchenna, która prawie jednakowo rozpuszcza się w wodzie zimnej i gorącej. Najrzadsze wreszcie zjawisko stanowią ciała stałe trudniej rozpuszczalne w wodzie gorącej niż zimnej. A zatem dla większości ciał stałych współczynnik rozpuszczalności jest inny w każdej temperaturze.
Rozpuszczeniu towarzyszy przejście ciała stałego do stanu, ciekłego, które się zaznacza zwiększeniem ruchliwości cząsteczek. Dlatego podczas rozpuszczenia następuje pochłonięcie ciepła czyli obniżenie temperatury roztworu. Sól kuchenna, cukier, saletra, wrzucone do wody, oziębiają ją dosyć wyraźnie; azotan amonu może obniżyć temp. wody o 17 C., rodanek potasu o 20 C. Takie roztwory używają się nawet do sztucznego oziębiania. Zdarza się jednak i odwrotne zjawisko: za wrzuceniem do wody ciała stałego następuje podwyższenie się temp.; taki wypadek ma miejsce z gipsem palonym, z wapnem palonym itp., lecz jest on następstwem już nie rozpuszczania, ale zupełnie innego rodzaju zjawisk, o których wkrótce mówić będziemy.
Wiele cieczy także rozpuszcza się w wodzie, przy czym jedne z nich rozpuszczają się we wszelkich stosunkach, czyli ulegają mieszaniu się we właściwym znaczeniu słowa, inne mają określone współczynniki rozpuszczalności. Przykładem pierwszych może być spirytus – drugich eter. Są na koniec ciecze zupełnie, albo prawie zupełnie w wodzie nic rozpuszczalne, jak np. oleje. Podczas mieszania się cieczy z wodą częstokroć zauważyć się daje zmniejszenie objętości i wydzielenie ciepła.
Na koniec co do gazów, to i ono rozpuszczają się w wodzie, ulegając przy tym ciekawym prawom. Rozpuszczalność gazu w wodzie zależy nie tylko od jego natury chemicznej, lecz także od temp. i ciśnienia. W ogóle współczynnik rozpuszczalności gazu (który wyraża się w objętościach, nic zaś w jednostkach Wagowych, jak dla ciał stałych) jest pewną wielkością dla każdego gazu odrębną, lecz która sama przez się nie określa ilości gazu rozpuszczającego się w wodzie, ponieważ ilość ta zwiększa się w miarę wzrostu ciśnienia a zmniejsza się w miarę wzrostu temp. Gazy łatwo skraplające się mają pospolicie większe współczynniki rozpuszczalności od tych, które trudniej przyjmują stan skupienia ciekły.
